Širom Evrope, od 20. do 26. januara trajaće Evropska sedmica prevencije raka grlića materice. Pod sloganom „Prevencija spašava živote“ biće obilježena u Crnoj Gori i Herceg Novom.
Cilj je podizanja svijesti o rasprostranjenosti ovog oboljenja, faktorima rizika, značaju redovnih ginekoloških pregleda i uspostavljenih preventivnih programa u okviru zdravstvenog sistema Crne Gore – organizovanog programa skrininga raka grlića materice i Programa HPV vakcinacije.
Izabrana doktorka za žene, dr Alenka Srdanović u hercegnovskom Domu zdavlja kaže za Novski portal da obilježavanje Evropske sedmice, uz podršku Ministarstva zdravlja, pruža priliku da se skrene pažnja na preventabilnost raka grlića materice, rano otkrivanje i sprečavanje komplikacija.
“Žene Herceg-Novog su, generalno gledano, prilično osviještene i redovno dolaze na ginekološke preglede. Posebno bih pohvalila mlađe generacije koje, najčešće u pratnji svojih majki, vrlo brzo nakon stupanja u seksualne odnose dolaze na prve preglede. Osim toga, aktivno se raspituju o zaštiti od spolno prenosivih bolesti, HPV virusa, te o mogućnostima vakcinacije, što ukazuje na njihovu odgovornost prema vlastitom zdravlju”, navodi dr Srdanović.
Nažalost, kada je riječ o starijoj populaciji, još uvijek postoje određene predrasude i nelagoda prema ginekološkim pregledima, ističe naša sagovornica.
“Zbog toga se te žene često javljaju tek kada se pojave ozbiljni zdravstveni problemi, što nerijetko znači da je bolest već u poodmakloj fazi. Ova situacija naglašava važnost edukacije i redovitih preventivnih pregleda u svim dobnim skupinama”.
Rak grlića materice jedan je od vodećih uzroka obolijevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji Crne Gore, što izaziva ozbiljnu zabrinutost imajući u vidu da je rak grlića materice visoko preventabilna bolest, saopštili su iz Instituta za javno zdravlje. Samo prema podacima Kliničkog centra Crne Gore, tokom 2023. godine Onkološkom konzilijumu su prikazane 93 novooboljele žene.
Kod 57 žena (61 odsto) rak grlića materice je otkriven u inoperabilnom stadijumu bolesti, što ukazuje da se u najvećem broju slučajeva bolest dijagnostikuje kada je uznapredovala, kada liječenje postaje otežano i neizvjesno, što smanjuje šanse za izlječenje, upozorili sui z Instituta.
Na temelju gotovo 20-godišnjeg iskustva dr Alenka Srdanović ističe da je od početka HPV skrininga 2018. godine, uz aktivno pozivanje žena na preglede, otkriven veliki broj prekanceroznih stanja u Herceg Novom.
“To su stanja koja su izlječiva ako se otkriju na vrijeme, prije nego što pređu u karcinom.Što se tiče invazivnih karcinoma, prošle godine sam tokom skrininga u Domu zdravlja otkrila dva slučaja invazivnog karcinoma grlića materice. Obje žene su operisane i nastavile su liječenje, čime su dobile šansu za uspješan oporavak”.
HPV vakcinacija i skrining
Iako nema precizne podatke o procentu HPV vakcinisanih žena, dr Sredanović je, kako nam kaže, primijetila da pacijentkinje koje su imale problema s prekanceroznim ili kanceroznim promjenama na grliću materice, kao i one koje su svjedočile takvim slučajevima u porodici, često podstiču svoju djecu da se vakcinišu.
“ Nažalost, žene koje su same prošle kroz takva iskustva najviše zagovaraju vakcinaciju, koja je primarna i najsigurnija metoda zaštite od HPV infekcije i raka grlića materice. Za preciznije podatke o odzivu ključno je naglasiti važnost edukacije”.
Kako dodaje, u Crnoj Gori, HPV skrining se provodi svakih pet godina za žene starije od 30 godina, uz redovne PAPA testove prema preporukama ginekologa.
“Važno je naglasiti da se skrining ponavlja na pet godina samo ako je prvi rezultat HPV testa bio negativan. U slučaju pozitivnog rezultata, žena se upućuje na daljnju dijagnostiku i liječenje. Ta procedura uključuje kolposkopski pregled, LBC ili takozvani vodeni PAPA test, a po potrebi se rade biopsija, konizacija ili veća operacija”
Neki statistički podaci
Poslije pauze zbog pandemije koprona virusa, od 7.11.2022. do 14.1.2025. u grupi je bilo 3064 žena. Pozvano je na ginekološki pregled 1338, a odazvalo se 1337.
U odnosu na grupu pozvano je 43,67%, a od tog broja odazvalo se čak 99,93%.
Primarna prevencija raka grlića materice
Primarna prevencija podrazumijeva vakcinaciju protiv humanog papiloma virusa (HPV), glavnog uzročnika raka grlića materice.
• Uzrast 9-18 godina: Vakcinacija se obavlja preko pedijatrijske službe.
• Uzrast 19-26 godina: Vakcinacija je dostupna putem epidemiološke službe.
Vakcinacija protiv HPV-a dokazano smanjuje rizik od infekcije visokorizičnim sojevima ovog virusa, što je prvi korak u prevenciji.
Sekundarna prevencija
Sekundarna prevencija fokusira se na rano otkrivanje promjena na ćelijama grlića materice kroz redovne preglede i testiranja:
1. HPV skrining:
• Obuhvata žene starosne dobi od 30 do 50 godina.
• Skrining test detektuje prisustvo visokorizičnih sojeva HPV-a.
• Testiranje se ponavlja svakih pet godina za žene s negativnim rezultatima.
2. Papa test:
• Koristi se za otkrivanje promjena na ćelijama grlića materice koje mogu ukazivati na prekancerogene promjene ili ranu fazu karcinoma.
3. Redovni ginekološki pregledi:
• Pomažu u prepoznavanju promjena na grliću materice kod žena svih starosnih grupa.
Skrining program u Crnoj Gori
Program HPV skrininga u Crnoj Gori započet je 2018. godine, ali je bio pauziran tokom pandemije. Testiranje je besplatno, bezbolno i dostupno ženama uzrasta od 30 do 50 godina.
• Termin za testiranje: Srijedom i petkom od 13 do 14 sati, bez zakazivanja.
• Starosna grupa: Žene rođene između 1975. i 1995. godine.
• Rezultati: Dostupni u roku od sedam dana, uz obavještenje putem telefona.
“Testiranje se obavlja uzimanjem brisa grlića materice, a žene prije skrininga treba da ispune kratku anketu. Ukoliko se otkrije prisustvo HPV-a, dodatne analize i pregledi obezbjeđuju pravovremeno liječenje.
Svim ženama u navedenoj starosnoj grupi upućujemo apel da ažuriraju svoje kontakt podatke i odazovu se testiranju. One koje nisu primile poziv mogu direktno doći u Dispanzer za žene i prijaviti se za testiranje.
Prevencija raka grlića materice spašava živote. Kombinacija vakcinacije, redovnog skrininga i edukacije ključna je za smanjenje stope obolijevanja”, poručuje dr Srdanović.
